Πιλοτική χρήση αυτοματισμού βιβλιοθηκών ανοικτού κώδικα koha

[ninos]

Από τον Πήλιουρα Γιώργο, συνάδελφο εκπαιδευτικό υπεύθυνο της σχολικής βιβλιοθήκης στο 2ο Γυμνάσιο Χαλκηδόνας (Άδενδρο), έλαβα χτες την παρακάτω επιστολή την οποία παραθέτω αυτούσια.
Είναι εξαιρετικού ενδιαφέροντος διότι πρόκειται για πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος αυτοματισμού βιβλιοθηκών ανοικτού κώδικα koha που δοκίμασε επιτυχώς στη σχολική του βιβλιοθήκη.
Ο συνάδελφος δε χρησιμοποίησε απλώς το πρόγραμμα koha αλλά προέβη και σε αρκετές τροποποιήσεις του που βοηθούν στην ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ koha και ABEKT.
Σημειωτέον ότι το πρόγραμμα koha χρησιμοποιείται ήδη σήμερα από
το Σύνδεσμο Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (Σ.Ε.Α.Β.) και
το Κέντρο Δικτύων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Η επιστολή έχει ως εξής:

Κατά το προηγούμενο διδακτικό έτος, στη Σχολική Βιβλιοθήκη του 2ου Γυμνασίου Χαλκηδόνας (Άδενδρο) εγκαταστάθηκε και λειτούργησε δοκιμαστικά το KOHA, ένα ανοιχτού κώδικα σύστημα διαχείρισης βιβλιοθηκών, το οποίο αναπτύχθηκε αρχικά από την Katipo Communications Ltd στη Νέα Ζηλανδία και συντηρείται σήμερα από προγραμματιστές από όλον τον κόσμο. Παρακάτω παρατίθενται οι μέχρι σήμερα εντυπώσεις από τη χρήση του KOHA ως εναλλακτική πρόταση για τις σχολικές βιβλιοθήκες αντί του ΑΒΕΚΤ.
Πλεονεκτήματα
1. Ως ελεύθερο λογισμικό διανέμεται δωρεάν.
2. Παρέχεται υποστήριξη από τη διεθνή και ελληνική κοινότητα.1
3. Μπορεί να εγκατασταθεί σε σχετικά παλαιούς υπολογιστές με ελάχιστες προδιαγραφές
α) επεξεργαστή 300 MHz x86 β) 128MB RAM2 γ) δίσκο χωρητικότητας 2GB δ) κάρτα γραφικών ικανή να απεικονίσει σε οθόνη 640x480. ε) οδηγός C D-ROM
Αυτό σημαίνει ότι στους πεπαλαιωμένους serverς των σχολικών βιβλιοθηκών είναι δυνατόν να εγκατασταθεί ένα σύστημα διπλής εκκίνησης που θα αποτελείται από τα ήδη υπάρχοντα Win NT 4.0 server, τα οποία θα διατηρούν τη βάση του ΑΒΕΚΤ, και από έναν Linux server, που θα διατηρεί τη βάση του KOHA.3
4. Η διαχείριση της βάσης του KOHA μπορεί να γίνει από οποιονδήποτε υπολογιστή ανεξαρτήτως του λειτουργικού που διαθέτει( Windows,Mac,Linux κλπ.), δεδομένου ότι το μόνο που απαιτείται είναι η ύπαρξη ενός οποιουδήποτε περιηγητή ιστοσελίδων (Internet Explorer, Firefox, Netscape, Opera κλπ.) Με άλλα λόγια δεν υφίστανται οι δεσμεύσεις του ΑΒΕΚΤ 5.0 για ύπαρξη λειτουργικού συστήματος Windows τόσο στον εξυπηρετητή (server) όσο και στους πελάτες (clients).
5. To ΚΟΗΑ καλύπτει τις όλες σχεδόν τις λειτουργίες του ΑΒΕΚΤ, ενώ παράλληλα διαθέτει και άλλες ιδιαίτερα χρήσιμες, όπως η αναζήτηση και ανάκτηση βιβλιογραφικών εγγραφών από
Z39.50 servers. Αυτό απλά σημαίνει ότι μπορεί ο χρήστης να συνδεθεί ταυτόχρονα με πολλές βάσεις βιβλιογραφικών εγγραφών, όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου κλπ. και να αντλήσει βιβλιογραφικές εγγραφές.
Μειονεκτήματα
1. Δε λείπουν οι γνώμες περί ακαταλληλότητας του ΚΟΗΑ λόγω των εξειδικευμένων γνώσεων που απαιτούνται για την εγκατάστασή του.4
Ομολογουμένως, η εγκατάσταση του KOHA είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, αλλά αυτό ξεπερνιέται εύκολα, καθώς ήδη διατίθενται διανομές Linux με προεγκατεστημένο το ΚΟΗΑ και όλες τις απαιτούμενες εξαρτήσεις5. Ο χρήστης το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να εκκινήσει τον υπολογιστή από το CD και να ζητήσει να γίνει εγκατάσταση ή δοκιμή .
2. Για να εισαχθούν οι βιβλιογραφικές εγγραφές και του ΑΒΕΚΤ στο ΚΟΗΑ απαιτείται μια από τις παρακάτω ενέργειες α) παραμετροποίηση του ΚΟΗΑ έτσι, ώστε οι εξαχθείσες από το ΑΒΕΚΤ εγγραφές μαζί με τα διαθέσιμα αντίτυπα να εισαχθούν χωρίς καμία τροποποίηση β) τροποποίηση των εγγραφών, ώστε να ανταποκρίνονται στη δομή των πεδίων του ΚΟΗΑ.
Μια τρίτη λύση, η οποία υιοθετήθηκε στην περίπτωση της Σχολικής Βιβλιοθήκης του 2ου Γυμνασίου Χαλκηδόνας, είναι ένας συνδυασμός των παραπάνω. Δηλαδή, προστέθηκε στη δομή Marc του KOHA το πεδίο 911 και τα σχετικά υποπεδία, συγχρόνως δε προστέθηκαν στις εξαχθείσες από το ΑΒΕΚΤ βιβλιογραφικές εγγραφές τα πεδία 990 και 995, ώστε αν κάποιος επιθυμεί να μεταφέρει εγγραφές και αντίτυπα αντίστροφα από το ΚΟΗΑ στο ΑΒΕΚΤ να μη χρειάζεται καμία μετατροπή. Με στόχο δε την ακόμη ευκολότερη εγκατάσταση του ΚΟΗΑ στις σχολικές βιβλιοθήκες, τροποποιήθηκε μια προ εγκατεστημένη έκδοση του ΚΟΗΑ, ώστε να περιέχει τουλάχιστον τα αρχικά δεδομένα του συλλογικού καταλόγου, όπως αυτά βρίσκονται στο αρχικό cd που δόθηκε από το ΕΚΤ στις σχολικές 00βιβλιοθήκες. Επομένως, το νέο cd που δημιουργήθηκε περιλαμβάνει το λειτουργικό σύστημα με προ εγκατεστημένο το ΚΟΗΑ και τις εγγραφές. Ο χρήστης επιλέγει είτε εγκατάσταση είτε δοκιμή και σε κάθε περίπτωση έχει στη διάθεσή του τα δεδομένα που εχε και στο ΑΒΕΚΤ.
3. Το ΚΟΗΑ δεν είναι πλήρως εξελληνισμένο αλλά η ελληνική κοινότητα έχει κάνει αρκετή δουλειά στον τομέα της μετάφρασης. Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει το ελληνικό περιβάλλον εργασίας αλλά, στην περίπτωση που επιθυμεί την αυτόματη μαζική εισαγωγή βιβλιογραφικών εγγραφών, πρέπει προσωρινά να επιστρέψει στο αγγλικό περιβάλλον εργασίας.
4. Προς το παρόν δεν συνιστάται η ενεργοποίηση του zebra-server τον οποίο χρησιμοποιεί το ΚΟΗΑ για γρήγορη αναζήτηση σε μεγάλες βάσεις δεδομένων, δεδομένου ότι δεν λειτουργεί σωστά με την αναγνώριση των ελληνικών και γενικότερα των μη-λατινικών χαρακτήρων. Αυτό τουλάχιστον για τις σχολικές βιβλιοθήκες που δεν διαθέτουν περισσότερες από 10.000 εγγραφές δεν αποτελεί πρόβλημα. Σίγουρα υπάρχει λύση για ενεργοποίηση του zebra-server αλλά δεν μας απασχόλησε η εξεύρεσή της σ' αυτή τη φάση.
5. Όποιος χρήστης του ΑΒΕΚΤ επιλέξει τη μετάβαση στο ΚΟΗΑ, πρέπει να γνωρίζει ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα αυτόματης μεταφοράς των στατιστικών της κυκλοφορίας υλικού. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο χειροκίνητα.6
Συμπέρασμα
Η ενασχόλησή μας με το ΚΟΗΑ δεν προέκυψε από την ανεπάρκεια του ΑΒΕΚΤ αλλά μόνο από την αναγκαιότητα να βρεθεί μια εναλλακτική λύση για εκείνες τις σχολικές βιβλιοθήκες που υποχρεώθηκαν λόγω βλάβης να αντικαταστήσουν τους παλιούς τους υπολογιστές και δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για την αναβάθμιση του ΑΒΕΚΤ στην έκδοση 5.5 ή 5.6. Δεν ισχυριζόμαστε ότι αποτελεί πανάκεια στον τομέα των συστημάτων διαχείρισης βιβλιοθηκών, καθώς υπάρχουν και άλλες δωρεάν επιλογές, αλλά τουλάχιστον αποτελεί μια εντελώς ανέξοδη λύση σε μια εποχή οικονομικής δυσπραγίας του δημοσίου τομέα.

Γιώργος Πήλιουρας
Υπεύθυνος Σχολικής Βιβλιοθήκης 2ου Γυμνασίου Χαλκηδόνας

1 http://koha.org/ και http://kohaprojectgr.greeklis.org/
2 Συνιστάται η χρήση όσο το δυνατόν περισσσότερης μνήμης.
3 Στην περίπτωση που κάποιος επιθυμεί για λόγους ασφαλείας να διατηρήσει και το ΑΒΕΚΤ
4 βλ.σχ. http://lists.ellak.gr/pipermail/eellak- ... 00098.html
5 http://mizstik.com/projects/koha-livecd/
6 κατά τη γνώμη μας δεν αξίζει να αφιερωθεί κόπος και χρόνος.



Όσοι ενδιαφέρεστε, δείτε επίσης
το βίντεο του Δημήτρη Κουή, από το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, για το koha που έγινε στην ημερίδα
Έργα ΕΛ/ΛΑΚ για τον Δημόσιο Τομέα.
http://conf.ellak.gr/publicsector/?page_id=12